KISWAHILI KAMA LUGHA RASMI NA LINGUA FRANKA YA AFRIKA MASHARIKI: JE, NI BARAKA AU NI LAANA?

Waandishi

  • P. I. Iribemwangi ##default.groups.name.author##

DOI:

https://doi.org/10.2023/attx2x94

Muhtasari

Hadhi ya Kiswahili katika eneo la Afrika Mashariki inatofautiana katika mataifa tofauti. Nchini Kenya, Kiswahili ni lugha rasmi na pia lugha ya taifa. Nchini Tanzania, ni lugha ya taifa na pia hutumika katika shughuli nyingi rasmi. Ndiyo lugha itumiwayo katika kiwango cha elimu ya msingi. Nchini Uganda, Kiswahili kimeteuliwa kama somo la lazima katika mtaala uliozinduliwa mnamo mwaka 2017. Kilipendekezwa kama lugha rasmi ya pili ya Uganda mnamo mwaka 2005 lakini pendekezo hilo halijapitishwa rasmi. Mnamo mwaka 2017, Bunge la Chini la Rwanda lilipitisha sheria inayotambua Kiswahili kama lugha rasmi nchini humo. Makala haya yanatumia nchi hizi nne za Afrika Mashariki kuchunguza maendeleo ya Kiswahili katika kipindi cha sasa na kuonesha kama maendeleo hayo yana matokeo chanya au hasi katika mataifa husika na eneo lenyewe. Utafiti utaongozwa na nadharia iliyoasisiwa na Howard Gile ya Makubaliano ya Mawasiliano (CAT) lakini ambayo imeendelezwa katika hali nyingi. Yatatumia mihimili yake ya mwachano na makutano. Makala yanachukulia kwamba maendeleo ya sasa ya Kiswahili yana manufaa mengi kuliko hasara.

Downloads

Download data is not yet available.

Upakuaji

Imechapishwa

2025-01-22

Toleo

2023: MAKALA YA KONGAMANO LA TATU LA KIMATATAIFA LA CHAUKIDU

Sehemu

Articles

Leseni

Hakimiliki (c) 2025 JARIDA LA CHAUKIDU

Leseni ya Creative Commons

Kazi hii imewekwa chini ya Leseni ya Creative Commons Kutambulisha-Isiyo ya Kibiashara 4.0 Kimataifa.

Masharti ya Leseni Chini ya CC Attribution-NonCommercial 4.0 (CC BY-NC 4.0)

1. Wigo wa Matumizi

Wasomaji wanaonunua upatikanaji wa makala za jarida wanaruhusiwa kufanya yafuatayo:

  • Kusoma: Kupata na kuona maudhui kwa matumizi ya kibinafsi.
  • Kushiriki: Kusambaza makala zilizopatikana kwa njia zisizo za kibiashara, kwa mfano, na wenzako kwa madhumuni ya kielimu au utafiti.
  • Kubadilisha: Kuunda kazi zitokanazo (kwa mfano, muhtasari au marekebisho) kwa madhumuni yasiyo ya kibiashara.

2. Masharti ya Matumizi

Utoaji wa Sifa:

  • Utambuzi sahihi lazima zitolewe kwa mwandishi/wandishi na jarida wakati wa kusambaza au kubadilisha maudhui.
  • Utambuzi unapaswa kujumuisha jina la mwandishi/wandishi, kichwa cha makala, jina la jarida, toleo/matoleo, na kiungo cha jarida au DOI ya makala.
  • Mabadiliko yoyote yaliyofanywa kwa kazi lazima yaonyeshwe wazi na kufanyiwa utambuzi ipasavyo.

Kutotumika Kibiashara:

  • Makala hayawezi kutumiwa kwa madhumuni ya kibiashara, ikiwa ni pamoja na lakini sio tu kuuza tena, kusambaza kwa faida, au kuingizwa kwenye bidhaa au huduma za kibiashara.
  • Matumizi ya kitaasisi (kwa mfano, kwa mafunzo au warsha) lazima yaambatane na masharti yasiyo ya kibiashara isipokuwa ruhusa ya wazi imetolewa na jarida.

3. Vizuizi vya Upatikanaji na Kushiriki

  • Upatikanaji wa Kulipia: Upatikanaji wa makala za jarida unahusiana tu na waliojisajili au watu binafsi waliolipia makala. Usambazaji au kushiriki makala kamili bila ruhusa unakatazwa.
  • Hakuna Vizuizi vya Ziada: Wasomaji hawaruhusiwi kuongeza vikwazo vya kisheria au kiteknolojia ambavyo vinazuia wengine kutumia maudhui kama ilivyoainishwa na leseni hii.

4. Matumizi Yanayokatazwa

Makala hayawezi:

  • Kusambazwa kwenye majukwaa ya kibiashara bila ruhusa ya wazi.
  • Kutumika katika shughuli zinazozalisha faida ya moja kwa moja au isiyo ya moja kwa moja (kwa mfano, kama sehemu ya kozi au matukio ya kulipiwa) bila idhini ya awali kutoka kwa jarida.
  • Kubadilishwa kwa madhumuni yanayoweza kupotosha maana ya awali ya kazi.

5. Kanusho

  • Maudhui yametolewa “kama yalivyo,” bila dhamana au uhakikisho wowote kutoka kwa waandishi au jarida.
  • Waandishi wala jarida hawatawajibika kwa madai yoyote, madhara, au matatizo yanayojitokeza kutokana na matumizi ya makala.

6. Maelezo ya Ziada

  • Kwa Wasomaji: Maudhui yaliyonunuliwa ni kwa matumizi ya kibinafsi, kielimu, au ya utafiti pekee, kwa kuzingatia masharti yasiyo ya kibiashara na utoaji wa sifa.
  • Kwa Taasisi: Taasisi zinazonunua upatikanaji wa pamoja au usajili lazima zihakikishe kuwa upatikanaji unahusiana tu na watumiaji waliosajiliwa na unazingatia masharti yasiyo ya kibiashara.

Kwa maandishi kamili ya leseni ya CC BY-NC 4.0, tembelea:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/legalcode

Jinsi ya Kunukuu

Iribemwangi, P. I. (2025). KISWAHILI KAMA LUGHA RASMI NA LINGUA FRANKA YA AFRIKA MASHARIKI: JE, NI BARAKA AU NI LAANA?. JARIDA LA CHAUKIDU, 29-39. https://doi.org/10.2023/attx2x94